Mei... het vogelconcert is op nu volle sterkte, bijen en hommels zoemen rond, talloze bollen en bomen staan in bloei en allerlei planten waarvan je het bestaan vergeten was breken in felle kleuren uit. Trouwens, zoveel kleuren groen heb je ook in lang niet gezien! Het beste wat je in mei kunt doen is ergens gaan zitten en urenlang volop genieten. Maar mei doet ook een beroep op je, om de tuin nog mooier en gezonder te maken. Aan de slag, dus! Overigens, dit keer gaan de tips niet alleen over Nut in de tuin, maar ook over Sier: die twee zijn immers onlosmakelijk met elkaar verbonden? Aan het eind van de tips: een lekker alcoholisch meireceptje!

Nut: We zullen doorgaan...

Mei doen een beroep op je energie, want in de koude kas en op de vensterbank staat  veel jong spul dat naar buiten wil om door te groeien, terwijl je tegelijkertijd nog volop kunt zaaien in je bloemenborder en moestuinbedden, én je taken die je begon in maart kunt continueren, zoals gier maken van 'on'kruid. Minstens zo belangrijk: bedek je borders en bedden waar mogelijk met mulch: laagjes verteerbaar materiaal. Het zorgt ervoor dat je minder onkruid krijgt, de bodem vochtig blijft en het zo mooie, complexe bodemleven al dat materiaal ophaalt en verteert zodat voeding beschikbaar komt voor al je planten. Hoe vaker je mulcht, hoe beter. En hoe fijner het spul is dat je opbrengt (grasmaaisel, bladeren, ingekocht strooisel van vlas hennep) hoe beter mulch werkt. Doorgaan is het motto.

Sier: Woekeren of niet woekeren?

Een van de planten waarvan ik zelf altijd het bestaan vergeet - ook al blijft hij semigroen in de winter - is Ajuga reptans, oftewel zenegroen. Hier in De Groene Luwte hebben we A. reptans 'Atropurpurea' met chocoladebruin blad en prachtige aarvormige, paarslila bloemetjes. Hij voelt zich thuis in lichtbeschaduwde borders. Sommigen mensen zouden zenegroen vanwege dat landjepik het liefst met wortel en tak uitrukken, maar hij is ideaal als je weinig tuiniertijd hebt en je ook in de halfschaduw iets aardigs wilt hebben staan. Van mij mag-ie uitwaaieren, ik vind die lila bloemen in mei heel bijzonder. Vooral als er dikke hommels op gaan zitten!

Op de grens van nut en sier

Vroeger, toen exotische gewassen van verre onze contreien bereikten, wisten we hier in Europa soms niet wat we ermee moesten aanvangen. Dat gold ook voor de klimboonsoort ‘Painted Lady’, een explosief bloeiende pronkboon met roodwitte bloemen. Hij is nog heel lang als sierplant gebruikt - die naam 'pronker' ontstond niet voor niets - en het mooie is: dat kan nog steeds. 'Painted Lady' is je beste optie om een lelijke schutting te bedekken met weelderig groen plus zeer fraaie bloemen. De bonus is dat je er daarna letterlijk de vruchten van kunt plukken: in jonge staat oogst je pronkbonen als sperziebonen; laat je ze iets doorgroeien dan kun je ze behandelen als snijboon. Doe je er niets aan, dan worden de peulen soms 30 cm lang en in dat geval oogst je de mooie binnenbonen (chocoladekleurig met mokka vleugjes) die je vers of gedroogd kunt bereiden.

Zaai dus 'Painted Lady'. Dat kan nu ter plekke, bijvoorbeeld aan de voet van een drie- of vierpotige wigwam van lange (bamboe)stokken. Trek aan de voet van elke stok een halvemaan en stop de zaden 2 cm in de vochtige aarde. Of zaai ze voor en zet de planten bij zonnig weer aan de voet van de stokken als ze 8-10 cm hoog zijn. Goed losgemaakte aarde is een pre, en er mag best wat compost door de bodem (geen mest). Het allerbelangrijkste is een zonnige plek. Wie weet krijgt deze 'Painted Lady' wel bezoek van die andere 'Painted lady' oftewel de distelvlinder...zeker als je distels, zonnebloemen, komkommerkruid of het prachtige, paarse slangenkruid in je tuin hebt staan.

Sier: Nu nog lathyrus zaaien?!

Ja, dat kan. Officieel moet je er al in februari mee beginnen, maar te midden van sneeuwhopen en nachtvorst denk ik zelden aan die tere, veelkleurige bloemetjes. Dus begin ik altijd 'te laat', met als voordeel dat de kieming in luwe maanden snel verloopt en ik tot halverwege oktober nog bloemen kan plukken. Handig is wel om de zaak nu te bespoedigen en de keiharde zaden een nachtje voor te weken in lauwwarm water. Bedek de zaden daarna met vochtige aarde, in hoge, smalle zaaitray. De beproefde wc-rol - met vochtige aarde gevuld - kan hier goede diensten verlenen: eenmaal gevormde jonge planten hoe je zo niet te verspenen (wat altijd enige stress oplevert): ze kunnen met rol en al de grond in. Zelfs in mei vind ik het ideaal om lathyrus in de koude kas voor te kweken tot ik fatsoenlijke planten heb van zo'n 20 cm hoogte; dan volgt het afharden en uitpoten.

Sier: Een trog vol voer voor lathyrus

Mijn vader leerde mij dat je voor het uitplanten van lathyrus een trog moet graven die je volstort met supergoede, zeer voedzame, dus compostrijke aarde. Zet er ook direct een hekwerk in, dat voorkomt veel gepruts later, met eventuele kwetsuren voor de planten tot gevolg.

Tuinier je in vruchtbare aarde waar je planten het altijd beter doen dan op zaadzakjes staat vermeld? Timmer dan een extra hoog hekwerk! Het zou zonde zijn wanneer die schitterende, vlinderende bloemetjes in trossen losraken, als acrobaten moeten rondzwieren en worden beschadigd. Bind ze altijd op met wat  'groeiruimte' voor de stengels. Zo kan de plant zich geheel concentreren op groei en bloei. En je weet: lathyrus plukken moet! Heerlijk toch? Knip veel: de plant ontwikkelt zich des te krachtiger en biedt nóg meer bloemen waardoor je het proces van zaadpeulen aanmaken vertraagt.

Nut: Bessenstruiken een beetje bijpunten

Als je er in februari of maart niet aan toe bent gekomen, dan kun je nu nog met beleid je bessenstruiken lichtjes snoeien, vooral als je ziet dat er dode takken of elkaar kruisende takken inzitten. Natuurlijk staan de struiken nu in bloei en zitten ze in jong blad, dus zie dit niet als enorme ingrepen maar meer als bijpunten, voor gezonde planten en lekker veel oogst.

Nut: Wit in plaats van rood

Als je tuin wordt bezocht door vogels die jouw aalbessen net zo lekker vinden als jij, overweeg dan een bessentunnel: een vaste, hoge palenconstructie met stevig, tamelijk fijnmazig gaas (met een gazen deur erin) waar vogels niet door kunnen maar zon, lucht en regen wel. Het loont beslist als je zo'n tunnel start met jonge struiken erin: die kunnen gemakkelijk 10 jaar op dezelfde plek blijven staan. Of overweeg witte aalbessen aan te planten, die minder gevoelig zijn voor vraat. Echt wit zijn ze overigens niet, eerder zachtgeel tot lichtroze, maar vogels komen er veel minder op af dan op die signaalrode. Ga in juli eens naar bessenkwekerijen en vraag of je een besje mag proeven om je keus te bepalen.

Sier: Cosmea: schaaltjes op steeltjes

Is het niet een wonder? De bonte mix van Cosmea bipinnatus die ik elk jaar zaai brengt zulke  fragiel ogende bloemen voort dat je bijna vreest voor elke bries. Zouden ze het houden? Jazeker! Deze heerlijke schaaltjes-op-steeltjes wuiven dapper in de wind. Ze zijn voorzien van een lollig geel tot geelgroen hartje waar bijen dolgraag hun stuifmeel halen. Ik houd erg van bonte mixen. Bij cosmea lopen de bloembladkleuren uiteen van wit via zachtroze naar warm lila. Net als lathyrus kun je cosmea ongebreideld plukken, het maakt dat hij heel lang doorgroeit en -bloeit, tot aan de eerste nachtvorst.

Sier: Het roze-lila-paarse spectrum

Als je van combinaties houdt in het het roze-lila-paarse spectrum, combineer cosmea dan met de vaste planten Salvia ‘Ostfriesland’ of familielid salie (officinalis, de echte keukensalie dus). Kies je liever voor andere eenjarigen? Denk aan blauwmaanzaad - de zacht mauve slaapbol Papaver somniferum - of aan het schitterend lichtblauwe juffertje-in-het-groen (Nigella damescena). Van de slaapbol en het juffertje zijn niet alleen de frivole open bloemen fraai, maar ook de zaaddozen, die de planten vlot produceren nadat ze zijn uitgebloeid. Laat ze dus mooi staan!

Recept: ''Dronken'' van mei...

In Engeland is 'May' de meimaand, maar ook de naam voor meidoornbloesem die er de heggen wit laat schuimen én die je in drank kunt stoppen! Pluk 3/4 litermaat meidoornbloesem op een zonnige morgen, als de dauw is opgedroogd. Vul een brandschone weckpot (inhoud 1 l.) ermee (proppen mag) en begiet dit met milde Ierse whiskey, zo dat er nauwelijks lucht in de pot zit. Sluit en bewaar donker; schud af en toe. Zeef de vloeistof na 14 dagen. Voeg 3 volle eetlepels (evt. lichtverwarmde) vloeibare honing toe; roer krachtig tot de honing is opgelost. Laat 1 week staan. Proost op mei!

Nut en Sier: Nu zaaien en poten

Zaai allerlei eenjarige bloemen (papavers, vogeloogjes en Oost-Indische kers bijvoorbeeld) en tweejarige voor bloei volgend seizoen. Ook: peultjes, kapucijners, erwtjes, sperziebonen, stokbonen. Haat je hoge klimrekken? Kies dan laagblijvende peulvruchten, zoals het sterke, oude ras rozijnerwten: compacte kapucijners die aan 1.25 m klimhoogte voldoende hebben.

Niet vergeten te zaaien: sla, augurken, komkommer, tomaten (in de koude kas) en eenjarige kruiden en tweejarige voor volgend jaar (zoals karwij, een echte bijentrekker als hij bloeit!)

Pompoenen, courgettes en maïs mogen rechtstreeks buiten worden gezaaid na half mei, maar wacht daarvoor echt op een mooie periode en zaai zeker niet tijdens een koude, natte week waarin niks wil kiemen. Gebruik zo'n mooie periode ook om voorgezaaide bloemen en groenten - na enige dagen afharden - naar hun definitieve posities brengen.

Ondanks de drukte: vergeet niet te pauzeren om te genieten van deze blij makende, wonderschone maand!

Alma